Amnezja alkoholowa (Palimpsesty alkoholowe)

Czym jest amnezja alkoholowa?

Amnezja alkoholowa to stan, w którym osoba pod wpływem alkoholu traci zdolność do tworzenia nowych wspomnień, mimo że wciąż może normalnie funkcjonować. W medycynie rozróżnia się dwa rodzaje amnezji alkoholowej: częściową (fragmentaryczną) i całkowitą. Amnezja po alkoholu często zwiastuje początki alkoholizmu. Ten stan wynika z wpływu etanolu na mózg, a szczególnie na hipokamp, czyli obszar związany z pamięcią. Jest to ważny element systemu limbicznego mózgu odpowiedzialny za przetwarzanie nowych wspomnień i ich przenoszenie z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Alkohol zakłóca normalne funkcjonowanie hipokampu, co prowadzi do trudności w formowaniu nowych wspomnień.

Alkoholowa amnezja częściowa i całkowita

W przypadku amnezji częściowej osoba cierpiąca na uzależnienie od alkoholu, pod wpływem etanolu traci pamięć tylko do niektórych wydarzeń, które miały miejsce podczas picia. Najczęściej dotyczy to fragmentów czasu, w których poziom etanolu we krwi był szczególnie wysoki. Osoba może pamiętać pewne momenty, ale inne są całkowicie wyłączone z pamięci. Amnezja częściowa jest związana z umiarkowanym lub wysokim poziomem spożycia alkoholu. Ludzie doświadczający tego typu amnezji często zdają sobie sprawę z luk w pamięci i próbują odtworzyć wydarzenia na podstawie relacji innych.

Objawy choroby alkoholowej w postaci amnezji całkowitej polegają na utracie pamięci wszystkich wydarzeń, które miały miejsce podczas epizodu picia. Oznacza to, że od momentu rozpoczęcia picia do momentu wytrzeźwienia, ludzie nie są w stanie przypomnieć sobie żadnych wydarzeń. Osoby doświadczające całkowitej amnezji alkoholowej często nie są świadome swojego stanu i mogą kontynuować działania, takie jak rozmowy czy chodzenie, ale nie będą miały żadnych wspomnień z tego okresu.

W obu przypadkach amnezja alkoholowa jest poważnym sygnałem ostrzegawczym i wskazuje na nadmierne spożycie alkoholu, które może mieć długoterminowe negatywne skutki dla zdrowia mózgu i ogólnego funkcjonowania. Jakie są inne objawy przewlekłego alkoholizmu? Encefalopatia Wernickego i psychoza Korsakowa wynikające z niedoboru tiaminy. Encefalopatia alkoholowa jest związana z zaburzeniami wchłaniania witamin i składników odżywczym w przewodzie pokarmowym.

Jakie mogą być skutki palimpsestów?

Wystąpienie palimpsestu alkoholowego wskazuje na zakłócenie migracji neuronów w mózgu osoby pijącej. Może to skutkować uszkodzeniem ciała modzelowatego, móżdżku, zwojów podstawy, podwzgórza, a nawet płatów czołowych. Częste epizody amnezji alkoholowej mogą prowadzić do trwałego uszczerbku na zdolnościach pamięciowych. Takie zaniki pamięci powodują również tymczasowe zakłócenie procesów odpowiedzialnych za przenoszenie wspomnień z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. W skrajnych przypadkach nadmierne spożywanie alkoholu może w końcu doprowadzić do śmierci komórek mózgowych.

Czy alkohol powoduje zaniki pamięci?

Tak, spożywanie odpowiednio dużej ilości etanolu jest bezpośrednią przyczyną zaników pamięci. Tzw. stany niepamięci pojawiają się u ludzi, którzy wypili taką ilość alkoholu, która wystarczyła do czasowego zakłócenie procesu transferowania wspomnień z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej. To proces nazywany konsolidacją, który odbywa się we wspomnianej części mózgu, czyli hipokampie.

Zaniki pamięci zazwyczaj pojawiają się, gdy poziom alkoholu we krwi osiąga około 0,16%. Przy takim stężeniu funkcje poznawcze, w tym kontrola impulsów, koncentracja, ocena sytuacji i podejmowanie decyzji, są osłabione. Wysoki poziom etanolu w krwi prowadzi do zaników pamięci.

Jak odzyskać pamięć po alkoholu?

Odzyskanie pamięci utraconej w wyniku spożycia alkoholu jest niemożliwe. Alkohol działa na mózg w taki sposób, że częściowo hamuje proces zapamiętywania, co oznacza, że podczas upojenia alkoholowego mózg nie jest w stanie zarejestrować i zachować wszystkich wydarzeń. To prowadzi do sytuacji, w której osoba pod wpływem alkoholu może doświadczać luk w pamięci, ponieważ niektóre wydarzenia po prostu nie zostają utrwalone w pamięci długotrwałej. Jedynym rozwiązaniem jest zaprzestanie spożywania etanolu. Prywatny ośrodek leczenia alkoholizmu gwarantuje komfortowe warunki, indywidualne podejście do pacjentów i skuteczne metody leczenia choroby alkoholowej.

Jest to jeden z powodów, dla których nadmierne spożycie alkoholu może być ryzykowne, ponieważ utrata pamięci uniemożliwia pełne zrozumienie i przypomnienie sobie działań i decyzji podjętych w stanie nietrzeźwości. Tego stanu doświadcza zarówno weekendowy alkoholik, jak i osoby spożywające alkohol każdego dnia.

Encefalopatia Wernickego oraz psychoza Korsakowa

Jednym z częstych powikłań alkoholizmu jest tzw. encefalopatia Wenickego, za którą odpowiadają niedobory witaminowe (zwłaszcza witamin z grupy B) oraz toksyczne działanie samego etanolu. Wśród objawów tej dolegliwości pojawiają się np. porażenie mięśni okołoruchowych, zaburzenia świadomości, a także drżenie i napady padaczki alkoholowej. U ok. 80% pacjentów rozwija się także psychoza Korsakowa, zwana również zespołem amnestycznym Korsakowa. Mianem tym określamy neuropsychiatryczne zaburzenie na podłożu organicznym, w przebiegu którego pojawiają się apatia, dezorientacja w czasie i miejscu, problemy z logicznym myśleniem, trudności z zapamiętywaniem i przywoływaniem świeżych wspomnień oraz konfabulacje wypełniające luki pamięciowe. Niestety część zmian w mózgu spowodowana niedoborem witaminy B jest nieodwracalna, a w niektórych przypadkach dochodzi do głębokiego otępienia.

Podsumowanie

Epizody amnezji alkoholowej, zarówno krótkotrwałe, jak i długotrwałe, stanowią istotny sygnał ostrzegawczy. W trakcie każdego epizodu, znanego medycznie jako palimpsest alkoholowy, istnieje ryzyko wystąpienia incydentów, które mogą zagrozić życiu, zdrowiu lub reputacji osoby pijącej oraz osób w jej otoczeniu.

Zaniedbywanie tych epizodów amnezji może prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu i rozwoju poważnych zaburzeń pamięci. Z tego powodu, każdy przypadek amnezji alkoholowej powinien być konsultowany z profesjonalistą medycznym, a w razie potrzeby, powinno się rozpocząć odpowiednią terapię uzależnień. Cennik prywatnego ośrodka terapii uzależnień jest zazwyczaj ogólnodostępny na stronach internetowych, dzięki czemu zarówno uzależniony, jak i jego rodzina oraz najbliżsi mogą zapoznać się z kosztami leczenia choroby alkoholowej.

O autorze

mgr Waldemar Wantoch-Rekowski

psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień

Pomysłodawca i współwłaściciel Ośrodka „WANT”, od 20 lat pomagający osobom uzależnionym. Ukończył studia psychologiczne w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie oraz Studium Pomocy Psychologicznej i Studium Terapii Uzależnień w Warszawie. Odbył staż kliniczny oraz superwizje w WOTUW Stanomino i brał udział w wielu kursach i terapiach dla osób uzależnionych. W 2008 roku zaczął tworzyć Poradnię Leczenia Uzależnień w Szpitalu Specjalistycznym w Kościerzynie, a w 2013 roku, powołał do życia ośrodek terapii uzależnień „WANT”.